به رغم پیشرفت‌های علمی در زمینه ایمنی‌سازی علیه بسیاری از بیماری‌های عفونی واگیردار، در مورد سرماخوردگی و آنفلوآنزا، به علت تنوع زیاد ویروس‌های ایجادکننده این دو بیماری، بروز سو‌ش‌های جهش یافته جدید در شروع هر فصل سرما و نیز متفاوت بودن ویروس‌های غالب بیماری‌زا در مناطق جغرافیایی مختلف، نمی‌توان با ساخت یک واکسن خاص در سطح بین‌المللی یا حتی منطقه‌ای علیه آنها ایمنی ایجاد کرد. به نظر می‌رسد با شروع هر فصل جدید از سرماخوردگی و آنفلوآنزا نیاز به تولید و ارایه یک واکسن جدید در هر منطقه جغرافیایی است! این امر بسیار دشوار بوده و هزینه‌های هنگفتی نیز در پی دارد. بنابراین باید برای مقابله با این بیماریها چاره دیگری اندیشید.
اکیناسه چیست؟
تحقیقات نشان داده‌اند که تعدیل و تقویت سیستم ایمنی بدن با روش‌هایی غیراز واکسیناسیون نه تنها می‌تواند شانس ابتلا به برخی بیماری‌های عفونی واگیردار را کاهش دهد، بلکه در کاهش شدت علایم و دوره بیماری نیز بسیار موثر است. در راستای تحقق این هدف و با توجه به گرایش عمومی به سمت مصرف فرآورده‌های طبیعی، بسیاری از ترکیبات طبیعی مورد آزمایش قرار گرفته و نقش تعدادی از گیاهان به عنوان محرک و مقوی سیستم ایمنی در مقیاس آزمایشگاهی و نیز کارآزمایی‌های بالینی مشخص شده است. یکی از گیاهانی که اثر آن به عنوان تعدیل‌کننده و تقویت‌کننده قدرت دفاعی و ایمنی بدن به‌طور مسلم و قطعی به اثبات رسیده است گیاه دارویی اکیناسه است که بومی آمریکا بوده و در ایران با نام سرخارگل شناخته می‌شود. اکیناسه گیاهی علفی و چندساله، از تیره کاسنی با گل‌های مخروطی شکل و ارغوانی رنگ است. اکیناسه از گیاهان دارویی منتخب سازمان بهداشت جهانی و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گیاهان دارویی مطرح در جهان است که کشت آن به‌طور فزاینده‌ای در حال افزایش است. از معروف‌ترین گونه‌های این گیاه، اکیناسه پورپورا است که به خوبی در شرایط آب و هوایی شمال ایران قابل پرورش است. مستندات علمی متعددی مبنی بر اثر بخشی قسمت‌های مختلف این گیاه به‌عنوان ضدباکتری، ضدویروس، ضدالتهاب، تعدیل کننده وتقویت کننده سیستم ایمنی، ترمیم کننده زخم، ضدنئوپلاستیک و ضدعفونی کننده در دسترس است. در مطالعات بالینی و آزمایشگاهی مختلف، متعاقب مصرف فرآورده‌های حاوی اکیناسه، افزایش فعالیت فاگوسیتوزی گرانولوسیت‌های انسانی، افزایش تعداد سلول‌های سفیدخون، افزایش تعداد و فعالیت لکوسیت‌ها و افزایش تولید IgM و اینترفرون‌بتا گزارش شده است که این آثار را می‌توان در ایمنی‌زایی این گیاه دخیل دانست. در اروپا و آمریکا، فرآورده‌های دارویی حاصل از قسمت‌های مختلف (ریشه و اندام‌های هوایی) اکیناسه پورپورا به‌طور گسترده‌ای برای پیشگیری و درمان عفونت‌های باکتریایی و ویروسی به ویژه سرماخوردگی و آنفلوآنزا و نیز به عنوان تقویت‌کننده سیستم ایمنی و افزایش دهنده قدرت دفاعی بدن استفاده می‌شود. ویژگی‌های مذکور عمدتا به وجود آلکامیدها، گلیکوپروتئین‌ها، مشتقات کافئیک اسید (چیکوریک اسید) و پلی‌ساکاریدها در گیاه مربوط می‌شوند. مطالعات بالینی متعدد حاکی از آن است که مصرف فرآورده‌های دارویی حاوی اکیناسه می‌تواند احتمال ابتلا به سرماخوردگی را به نصف تقلیل دهد. همچنین مشخص شده مصرف این فرآورده‌ها به همراه ویتامین «C» خطر ابتلا را بیش از 80درصد کاهش می‌دهد. تحقیقات دیگر نشان داده‌اند که مصرف فرآورده‌های حاوی اکیناسه در شروع نشانه‌های سرماخوردگی، نه تنها شدت علایم بیماری مانند سرفه، سردرد و سرماخوردگی بینی، بلکه تعداد روزهای علامت‌دار یعنی دوره بیماری را نیز به طور چشم‌گیری کاهش می‌دهد. این فرآورده‌ها همچنین به عنوان درمان کمکی در عفونت‌های راجعه دستگاه ادراری آثار خوبی نشان داده‌اند. استعمال موضعی فرآورده‌های حاوی اکیناسه به طور سنتی در تسریع التیام زخم‌ها و ترمیم بافت‌ها کاربرد داشته است که این اثر مربوط به مهار فعالیت آنزیم هیالورونیداز بافتی و میکروبی توسط مواد موثره این گیاه است.
عارضه هم دارد؟
همانند هر فرآورده دارویی در مورد مصرف فرآورده‌های دارویی حاوی اکیناسه نیز نکاتی را باید مورد توجه قرار داد. به جز مواردی نادر از واکنش‌های آلرژیک نسبت به اکیناسه، عارضه جانبی دیگری متعاقب مصرف فرآورده‌های آن گزارش نشده است. مصرف هم‌زمان این فرآورده‌ها با داروهایی که توسط آنزیم‌های کبدی متابولیزه می‌شوند، داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی و کورتیکوستروییدها توصیه نمی‌شود. مصرف فرآورده‌های اکیناسه در کودکان باید با احتیاط و با نظر پزشک صورت گیرد. زنان باردار و شیرده و افرادی که نسبت به فرآورده‌های گیاهی حساسیت نشان می‌دهند باید از مصرف فرآورده‌های اکیناسه خودداری کنند. مصرف فرآورده‌های اکیناسه در بیماری‌هایی مانند سل، مالتیپل اسکلروزیس، کلاژنوسیس، ایدز یا عفونت‌های اچ‌آی‌وی و دیگر بیماری‌های خود ایمنی ممنوع است. مصرف فرآورده‌های دارویی حاوی اکیناسه در فصل زمستان و با تجویز پزشک به منظور پیشگیری از سرماخوردگی و آنفلوآنزا به ویژه برای افرادی که دچار ضعف سیستم ایمنی هستند یا به‌طور مکرر دچار سرماخوردگی می‌شوند، توصیه می‌شود. در عین حال مصرف مداوم این فرآورده‌ها بیش از 8 هفته منع شده است. افراد سالم نباید به مدت طولانی از این فرآورده‌ها استفاده کنند. بهتر است این فرآورده‌ها به صورت مقطعی به مدت یک یا دو هفته مصرف شده و سپس برای مدتی مصرف آنها متوقف شود تا فعالیت طبیعی سیستم ایمنی بدن مختل نشود. ذکر این نکته لازم است که فرآورده‌های دارویی تولید شده توسط شرکت‌های داروسازی مختلف لزوما از نظر نوع و مقادیر ترکیبات موثره یکسان نیستند. لذا توصیه می‌شود برای اطلاع از دوز مصرف دارو به برگه راهنمای مربوط به شرکت سازنده توجه کرده و در این زمینه از توصیه‌های داروساز یا پزشک نیز بهره‌مند شوند.
عضو تحریریه علمی ایران سلامت
نظرات شما عزیزان:
تبادل
لینک هوشمند